SMED (ang. Single Minute Exchange of Die) jest metodyką, która umożliwia dokonywanie szybkich przezbrojeń. Bardziej dosłownie nie oznacza ona, jak mogłoby się wydawać, przezbrojenia w ciągu jednej minuty, lecz w ciągu jednocyfrowej liczby minut. Akronimu SMED używa się zarówno w kontekście samej metody, jak również metodologii jej wprowadzania.
SMED należy do składowych kompleksowych systemów zarządzania operacyjnego, takich jak Lean Manufacturing.
Każde przezbrajanie przyczynia się do wydłużenia procesów i obniżenia wydajności. Dzięki skróceniu czasu przezbrojeń zyskuje się czas, który można przeznaczyć na produkcję. W konsekwencji prowadzi to do zmniejszenia objętości partii produkcyjnych, redukcji ilości utrzymywanych zapasów i końcowo przyczynia się do obniżenia kosztów produkcji.
Współczesny rynek często wymusza na producentach konieczność dywersyfikacji oferty i produkcję wielu, odmiennych towarów. To z kolei, wiąże się z koniecznością częstych przezbrojeń. Dzięki stosowaniu SMED produkowanie małych partii może stać się o wiele bardziej opłacalne.
Głównym celem metody SMED jest osiąganie, w przypadku każdego przezbrojenia, czasu nie przekraczającego 10 minut.
Proces przezbrajania ma być tak podzielony i zorganizowany, aby przezbrojenia mogły być wykonywane z wykorzystaniem jak najmniejszej liczby narzędzi.
Podstawą SMED jest podział na dwie grupy, wszystkich operacji oraz zabiegów, które są wykonywane w ramach przezbrojenia.
Pierwszą z nich są przezbrojenia wewnętrzne.
Zaliczamy do nich wszystkie czynności, które wymagają wykonania, podczas gdy przezbrajana maszyna lub urządzenie jest wyłączone.
Drugą grupą są przezbrojenia zewnętrzne.
Należą do nich te działania, które można wykonywać bez zatrzymania urządzenia lub maszyny. Wymiana taka, może być wykonywana zarówno przed rozpoczęciem przezbrojenia, jak i już po uruchomieniu maszyny, kiedy zostało ono już ukończone. Podział ten jest bardzo istotny, gdyż to właśnie przezbrojenia wewnętrzne są przyczyna przestojów i utraty efektywności. Z tego właśnie powodu to przezbrojenia wewnętrzne są głównym obiektem zainteresowań SMED.
Na podstawie powyższego podziału powstały cztery, kluczowe zasady metodologii SMED.
- Należy w sposób szczegółowy przeprowadzić obserwację procesu przezbrojeń
- Należy wyodrębnić czynności wchodzące w skład przezbrojeń zewnętrznych oraz wewnętrznych
- Należy tak przeorganizować proces przezbrajania, aby wydzielić na procesy przezbrajania zewnętrznego jak najwięcej czynności
- Należy poprzez przeprojektowanie, pozbyć się jak najwięcej elementów maszyn i urządzeń które wymagają obsługi przy wyłączonym sprzęcie
Implementacja SMED najczęściej podzielona jest na cztery kroki.
Krok pierwszy obejmuje analizę procesu przezbrojenia. W ramach tej fazy należy podjąć analizę wszelkich operacji i ruchów wykonywanych w czasie przezbrojeń. Wskazane jest także, aby rejestrować proces w postaci filmu, a następnie dokładnie go przenalizować. Nagrywanie procesu ma tu na celu wyeliminowanie możliwości pominięcia ważnych momentów.
Krokiem drugim jest wspomniane już, określenie przezbrojeń o charakterze wewnętrznym oraz tych o charakterze zewnętrznym.
Po tym etapie następuje trzecia faza, polegająca na transformacji przezbrojeń. Należy tu przeprojektować proces przezbrojeń w taki sposób, aby wyeliminować jak największą ilość przezbrojeń wewnętrznych.
Należy także zadbać tu o pośrednie przyrządy mocujące. Ich wykorzystanie może znacznie zmniejszyć czas przezbrojeń. W tym kroku należy także zadbać o standaryzację. Jest to jeden z podstawowych postulatów zarządzania jakością i pozwala on uniknąć utraty efektywności poprzez odejście od opracowanego wzorca działania.
Ostatnim etapem warsztatów SMED są usprawnienia.
Celem tej fazy jest eliminacja marnotrawstwa poprzez lepszą organizację pracy. Należy tu zapewnić możliwość prowadzenia równolegle, jak największej liczby operacji montażowych. Ważne z punktu widzenia oszczędności czasowych, jest także wyeliminowanie wszelkich regulacji urządzeń. Istotnym jest także, aby przeprojektowanie prowadziło do wymiany poszczególnych elementów podczas przezbrojeń przez tzw. „jedno dotknięcie”. Oznacza to tyle, że wymiana części lub podzespołu powinna odbywać się za pomocą tylko jednego ruchu. Na przykład wkręcanie śruby takiego kryterium już nie spełnia.
Końcowo należy także zadbać o tak banalne kwestie, jak efektywne magazynowanie i transportowanie narzędzi niezbędnych przy przezbrojeniach. Korzystnie na usprawnianie procesów produkcyjnych wpływa także mechanizacja i automatyzacja tych procesów.
Podsumowując, skuteczna implementacja SMED zapewnia skrócenie czasu przezbrojeń, jak również ograniczenie wszelkiego marnotrawstwa w procesie produkcji.
Szybkie przezbrojenia są z kolei niezbędne do skracania długości partii produkcyjnych i poprawy efektywności przepływów materiałowych w obrębie produkcji.